De limes is één van de oudste, misschien wel de oudste linie die we in Nederland terug kunnen. Letterlijk betekent 'limes' grens. Het vormde de buitengrens van het Romeinse Rijk. In Nederland volgde de limes de Oude Rijn, de Kromme Rijn en de Nederrijn en begon bij Katwijk, wat toen Lugdunum heette en eindigde in Duitsland. De limes is overigens géén waterlinie!

In Nederland werden langs de Rijn circa twintig forten gebouwd. Aan de weg lagen wachttorens waarvan de onderlinge afstand zodanig was dat men van de ene naar de andere wachttoren lichtsignalen kon afgeven. De gemiddelde afstand tussen de castella bedroeg 6,5 kilometer;op grond hiervan zouden er nog verborgen of weggespoelde castella in Nederland moeten zijn.

Langs deze grens liep de limesweg, die ook wel de limes wordt genoemd. Hij verbond de vele castella die langs de grens waren opgericht met elkaar. 

 

 

 

De forten

Langs de route stonden verschillende forten. 

Oude-Rijn-grens vanaf Duitse grens tot de Noordzee:

  1. Carvium (Drususdam), Herwen
  2. castellum bij Duiven, Loowaard
  3. castellum bij Meinerswijk Arnhem (Castra Herculis?), het castra ligt volgens de Peutinger kaart echter aan de weg Nijmegen-Rijn-kust.
  4. mogelijk een castellum bij Driel
  5. castellum bij Randwijk(?)
  6. Carvo(ne), Kesteren.
  7. Mannaricium, Maurik indien de afstand FECTIO-LEVEFANO XVI op de Peutinger kaart inderdaad een schrijffout is van VIII.
  8. Levefanum, Rijswijk indien de afstand FECTIO-LEVEFANO XVI op de Peutinger kaart inderdaad een schrijffout is van VIII.
  9. Fectio, Vechten, votiefsteen gevonden met inscriptie FECTIONE.
  10. castellum Traiectum in Utrecht , vermelding Traiecto in het Itinerarium Antonini tussen Mannaricium en Albaniana
  11. Castellum Fletio bij Utrecht-De Meern.
  12. Laurium, Woerden.
  13. mini-castellum bij Bodegraven, vermoedelijk ter verdediging van een brug.
  14. Nigrum Pullum, Zwammerdam.
  15. Albaniana, Alphen aan den Rijn.
  16. Matilo of Matilone, De wijk Roomburg in Leiden.
  17. logistieke basis bij Valkenburg ZH-Marktveld
  18. Praetorium Agrippinae, Valkenburg ZH, scherf gevonden met inscriptie (A)GRIPPINA(E).
  19. Lugdunum Batavorum, westelijk van Katwijk; de ruïnes staan bekend als Brittenburg.

 

Forten Zuidroute

Deels Waal/Maasgrens) vanaf de Noordzee langs Nijmegen:

  1. Forum Hadriani (ook genaamd Municipium Aelium Cananefatium ), Voorburg
  2. Flenio
  3. Tablis
  4. Caspingio
  5. Grinnibus, Rossum (Gelderland)
  6. Ad Duodecimum
  7. Oppidum Batavorum/Ulpia Noviomagus Batavorum, Nijmegen met castra op het Kops Plateau en de Hunnerberg
  8. Ceuclum, Cuijk: tijdelijk kamp, later ook een brug
  9. Blariacum, (Hout-)Blerick
  10. Catualium, Heel
  11. Feresne, Dilsen in België
  12. Atuatuca Tungrorum, Tongeren in België
  13. Mosa Trajectum, Maastricht

Forten kustverdediging

Ook ter kustverdediging hadden de Romeinen hun forten, zoals:

  1. Flevum te Velsen?, fortencomplex met tentenkamp en marinehaven.
  2. Oostvoorne (Helinio?) (vermoedelijk).
  3. Goedereede-Oude Wereld (vermoedelijk).
  4. Walcheren-De Roompot (vermoedelijk).
  5. Rodanum, Aardenburg.
  6. castellum te Maldegem.
  7. castellum te Oudenburg.
  8. De Vicus van Ockenburgh.

 

[Bron: https://nl.wikipedia.org/wiki/Neder-Germaanse_limes]

Kallas toren

Castellum Fectio

Castellum Matilo

Wachttoren de Spees

Castellum Albaniana

Nigrum Pullum