Fort bij Veldhuis
52°29'52.1"N 4°42'19.3"E
52.497800, 4.705354
Het Fort bij Veldhuis is een fort van de Stelling van Amsterdam. Het is gelegen bij de grens van Assendelft en Heemskerk gebouwd in 1893.
Het fort is een model A type en vernoemd naar de vlakbijgelegen boerderij Veldhuis. In het fort konden 310 militairen geplaatst worden in tijden van oorlog. Aan de westkant ligt een inundatieduiker en ten zuiden een nevenbatterij. Verder was er nog een liniewal, waarachter troepen en materieel veilig konden worden verplaatst. De wal had geen waterkerende functie.
Het fort is in de Tweede Wereldoorlog nog gebruikt door het Duitse leger als onderdeel van hun grote verdedigingswerk langs de westkust van Nederland, België en Duitsland. Zij hebben een zoeklichtremise met hellingbaan in de frontwal gebouwd. Na de oorlog, tussen 1947 en 1951, is het fort gebruikt als interneringskamp voor Nederlandse collaborateurs. Er zijn nog sporen hiervan terug te vinden zoals tralies voor ramen en deuren.
Fort St Aagtendijk
52°28'38.1"N 4°41'00.3"E
52.477244, 4.683402
Het Fort aan de St. Aagtendijk is een fort wat deel uitmaakt van de Stelling van Amsterdam. Het fort ligt bij de plaats Beverwijk langs de Rijksweg A9 .
Het fort ligt in de Wijkerbroekerpolder in Beverwijk, ten noordoosten van Velsen. Het speelde een belangrijke rol bij het beschermen en verdedigen van inundatie-installaties. Het water kwam langs Fort aan de St. Aagtendijk vanuit het Noordzeekanaal richting het noordwestelijke deel van de Stelling van Amsterdam.
Achter het fort ligt de Liniewal Aagtendijk–Zuidwijkermeer. De Wijkermeer heeft een vruchtbare kleigrond en was geschikt voor landbouw en veeteelt. Binnen de Stelling moest voedsel worden verbouwd en besloten werd alleen een klein deel in het westen van de polder te inunderen. Hiervoor werd een 2,5 kilometer lange dijk, de liniewal, aangelegd die van noord naar zuid loopt.
Het fort model A kwam gereed in 1899 en had tot doel de verdediging van het de zogenaamde Vuurlinie, de hoofdverdedigingslijn tussen dit fort en Fort Zuidwijkermeer. Verder moest het fort het acces, de Sint Aagtendijk, verdedigen. Deze dijk staat haaks op de verdedigingslijn en vijandelijke legers konden over deze verhoging in het terrein langs de inundatievelden oprukken. De dijk begint in Beverwijk en loopt langs het fort naar de voormalige Wijkermeer.
Achter het fort staat nog een houten genieloods en een fortwachterswoning.
Het fort heeft een caponnière aan de voorkant. De in beton uitgevoerde ronde uitbouw kreeg schietgaten aan beide zijden van waaruit de vijand kon worden bestookt. Het Fort bij Hoofddorp is het enige andere fort van de Stelling dat met een dergelijke caponnière is uitgerust. Via een poterne is het verbonden met het frontgebouw. De twee hefkoepelgebouwen zijn tijdens de Tweede Wereldoorlog opgeblazen. De hefkoepels zijn verwijderd en afgevoerd.
Ten noorden van het fort, net buiten de gracht, is een stenen beer. Deze scheidde twee watergebieden. Het terrein aan de linkerzijde van de beer werd onder water gezet en aan de rechterzijde werd het kanaal voor de Sint Aagtendijk gevoed. Er lag ook een sluis, maar deze is gesloopt. De Sint Aagtendijk ligt al acht eeuwen op deze plaats en was de oude zeewering toen het Wijkermeer nog via het IJ in open verbinding stond met de Zuiderzee en de Noordzee.
In 1945 zijn bij het fort vijftien Georgische soldaten geëxecuteerd. De Georgiërs waren aan het Oostfront gevangengenomen en gedwongen in Duitse dienst te treden. Na een opstand op Texel in april 1945 werden een aantal soldaten door de Duitsers naar het fort getransporteerd en om het leven gebracht. Hun lijken kwamen in een massagraf op het fortterrein, maar in maart 1946 werden ze herbegraven op het Russisch ereveld Leusden.
[Bron:https://nl.wikipedia.org/wiki/Fort_aan_de_St._Aagtendijk]
Liniewal St Aagtendijk - Zuidwijkermeer
52°28'01.0"N 4°40'57.8"E
52.466956, 4.682731
Fort Velsen
52°27'50.9"N 4°39'59.3"E
52.464143, 4.666459
Het Fort bij Velsen ligt op de hoek van het Noordzeekanaal en Zijkanaal A bij in de gemeente Beverwijk bij Velsen-Noord. Het is het enige in beton uitgevoerde fort van de Stelling van Amsterdam waarvan een deel is gesloopt.
Rond 1885 hebben de eerste werkzaamheden plaatsgevonden en rond 1895 was het verdedigbaar aardwerk af. De bomvrije gebouwen dateren uit 1899 en het geheel kwam als een van de eerste forten van de Stelling klaar. Het ligt een kleine kilometer ten westen van de hoofdverdedigingslinie. Het ligt aan een aftakking van het Zijkanaal A, tussen Fort Zuidwijkermeeren Fort bij IJmuiden in. Deze drie forten hadden als taak de toegang tot de Noordzee en het Noordzeekanaal, het grootste acces en een directe ontsluiting tot Amsterdam, te bewaken.
Het fort was gemaakt van ongewapend beton en kreeg een extra zware bewapening van drie pantserkoepels. Twee koepels zaten in het (nu gesloopte) hoofdgebouw, en een koepel in het voorgebouw. Elke koepel was uitgerust met een kanon met een kaliber van 15 centimeter. De afgeschoten granaten hadden een actieradius van ruim 10 kilometer. Dit was voldoende ver om de monding van het Noordzeekanaal en het terrein tussen Haarlem en Castricum onder vuur te nemen. Met zijn zwaar geschut en bezetting van 340 soldaten was Fort bij Velsen een relatief groot fort binnen de stelling
Fort Zuidwijkermeer
52°27'17.8"N 4°40'58.4"E
52.454946, 4.682895
Het Fort Zuidwijkermeer ligt aan de noordoever van het Noordzeekanaal.
Bij de aanleg van het Noordzeekanaal werden grote delen van het IJ, ten noorden en ten zuiden van het kanaal, ingepolderd. Het meest westelijke deel, Wijkermeer, had vruchtbare kleigrond en was geschikt voor landbouw en veeteelt. Binnen de stelling moest voedsel worden verbouwd en besloten werd alleen het westelijk deel van de polder te inunderen.Hiervoor werd een lange dijk, de Liniewal Aagtendijk–Zuidwijkermeer, aangelegd die van noord naar zuid loopt.
Het fort ligt nu bijna tegen het Noordzeekanaal aan. Het kanaal is sinds de aanleg een aantal malen verbreed waardoor een nevenbatterij ten zuiden van het fort is verdwenen. Het is gebouwd op zware klei waardoor er niet geheid hoefde te worden. Het fort model A kwam gereed in 1903 en had tot doel de verdediging van het acces gevormd door het Noordzeekanaal met de daarlangs lopende dijken.
Bijzonder aan dit fort is dat zich onder beide keelkazematten kelders bevinden. Deze kelders zijn bekleed met geglazuurde tegels en werden gebruikt voor het opslag van vlees. Over het Noordzeekanaal werd het vlees aangevoerd en vanuit dit fort naar andere forten gebracht. De drinkwaterreservoirs liggen, net als Fort bij Vijfhuizen, buiten het fort onder een aarden dekking.
De kanonnen in de kazematten aan de keelzijde bestreken het voorterrein van de nabijgelegen forten Fort aan de St. Aagtendijk en Fort benoorden Spaarndam. Tussen dit fort en het noordelijker gelegen Fort aan de St. Aagtendijk loopt de liniewal. De wal diende als inundatiekering en hierachter liep een weg waarover troepen en materieel ongezien verplaatst konden worden. Voor het fort ligt de houten kringenwetboerderij De Eersteling, die in geval van oorlogsdreiging direct uit het schootsveld kon worden verwijderd.
Forteiland IJmuiden
52°27'55.1"N 4°34'37.5"E
52.465296, 4.577088
Het Fort bij IJmuiden, beter bekend onder de naam Forteiland is een fort van de Stelling van Amsterdam. Het is gelegen in de monding van het Noordzeekanaal bij IJmuiden. Het lag oorspronkelijk aan de noordzijde van het kanaal, maar door de verbreding daarvan in 1929 kwam het op een eiland te liggen.
De ontwikkeling van de Stelling van Amsterdam viel in dezelfde periode als de bouw van het Noordzeekanaal, dat in 1876 werd geopend. De strategische ligging van het kanaal ten opzichte van Amsterdam maakte de verdediging van de toegang tot het kanaal en het bijbehorende sluizen van IJmuiden van groot belang. Bovendien zou het effect van inundatie sterk worden verzwakt als de vijand het Noordzeekanaal zou beheersen. Het Fort bij IJmuiden moest daarom tot de sterkste forten behoren.
In de aanloop naar de Eerste Wereldoorlog werden plannen gemaakt om de Nederlandse kustverdediging te versterken. Voor IJmuiden was een tweede fort, gelegen ten zuiden van het kanaal, in de plannen opgenomen, maar dat werd niet uitgevoerd. Behalve de bescherming van de sluizen en het kanaal tegen aanvallen vanuit zee moesten deze forten ook bescherming bieden tegen een vijand die over land de objecten zou naderen. De polders achter de duinenrij zouden geïnundeerd worden, maar een smalle strook tussen de westzijde van de Stelling van Amsterdam en de Noordzee zou droog blijven. De forten moesten in deze strook een vijandige beweging over het kanaal vanuit het noorden of zuiden verhinderen.
Zowel tijdens de Eerste als de Tweede Wereldoorlog werd het fort in volledige staat van paraatheid gebracht. Na de capitulatie in 1940 gebruikten de Duitsers het fort aanvankelijk als opslagplaats voor munitie. De kanonnen en de geschutskoepel werden als schroot verwerkt. Nadat het Duitse opperbevel in 1941 besloot de Atlantikwall te bouwen kwam de strategische positie van het fort opnieuw in beeld. IJmuiden werd tot "Festung" verklaard en het fort opnieuw met zwaar geschut uitgerust. In totaal werden op het forteiland 37 bunkers gebouwd en daarnaast nog tientallen in de kuststrook ten noorden en ten zuiden van het Noordzeekanaal.
