Het Fort Werk IV, ook Hoofdwerk genoemd, is het grootste en belangrijkste van een reeks van vijf verdedigbare aardwerken of versterkingen die in de tweede helft van de 19e eeuw in Bussum zijn aangelegd ter verdediging van de Vesting Naarden.

Door de verbetering van de artillerie, met name het bereik van het geschut, moest de Vesting Naarden op grotere afstand worden verdedigd. Tussen 1867 en 1870 werd om die reden het Offensief voor Naarden aangelegd. De versterkingen schermden het hoge gebied af ten zuiden van de Vesting Naarden, maar lagen voor de inundaties van de waterlinie. Vanuit hier waren offensieve acties tegen de invallende legers mogelijk. In de eerste fase van de strijd lag het veldleger voor de inundaties, maar bij tegenslag trok het leger zich terug achter de inundaties. De fortenrij beschermde de ruimte tot Naarden waardoor de troepen tijd kregen om veilig terug te trekken. De totale uitgaven voor het Offensief bedroeg anderhalf miljoen gulden.

Fort Werk IV is gebouwd tussen 1868-1870. Het ligt op het hoogste punt van de voormalige Bussumer Eng op een afstand van circa 2200 meter ten zuiden van de Vesting Naarden.

Fort Werk IV is het grootste en belangrijkste fort van de reeks. Hier is als enige sprake van permanente bebouwing terwijl de andere werken versterkingen waren van aardwerk. De versterkingen met nummers III en V werden tegelijkertijd aangelegd op een afstand van circa 1000 meter ten noordoosten en ten zuidwesten van fort Werk IV. In 1877 werden de versterkingen Koedijk (nummer I) en Vooruit Bussum (nummer II) aangelegd waarmee aansluiting werd verkregen met de Nieuwe Hollandse Waterlinie.

Hieronder een overzicht van de versterkingen en de locatie in huidig Bussum:

• Nr I, Batterij aan de Koedijk: ten zuiden van de Meentweg tussen Bussum en de Hilversumse Meent. In 2014 zijn de contouren van de verdwenen batterij weer zichtbaar gemaakt.
• Nr II, Batterij Vooruit Bussum: Struikheiweg op de plaats van het zwembad
• Nr III, Rechter vleugelwerk: aan het einde van de Brinklaan bij de kruising met het spoor naar Hilversum
• Nr IV, Fort Hoofdwerk: Dr Abraham Kuyperlaan bij het Spant
• Nr V: einde van de Huizerweg, rechts van afslag nummer 7 met de A1

Het fort is voornamelijk als een verdedigbaar aardwerk gebouwd. Het hoogste punt is 18,5 meter boven NAP en hierdoor had men een goed overzicht van het voorgelegen terrein. Het zand voor het fort werd verkregen door het terrein aan de voorzijde af te graven. Later werd dit als exercitie terrein gebruikt. De belangrijkste afmetingen zijn 116 meter aan aan de voorzijde, gericht op het zuidoosten van waaruit de vijand werd verwacht. De zijkanten zijn circa 53 meter lang en de achterzijde 120 meter.

Door de hoge ligging, werd het fort omgeven door een 10 meter brede droge gracht. De gracht is aan de binnenzijde omgeven door een stenen muur met uitstulpingen en voorzien van schietsleuven. Het gebruik van een gecreneleerde muur is voor Nederland uniek. Van hieruit kon men de gracht onder vuur nemen in geval van een aanval.

[Bron: https://nl.wikipedia.org/wiki/Fort_Werk_IV]