Positie bij de Liede / Sector Sloten / 1880 - 1920 Stelling van Amsterdam / 1800 - 1899

Voordat de Stelling van Amsterdam werd aangelegd, kende Amsterdam al een eerdere verdedigingsgordel. Cornelis Krayenhoff kreeg in 1799 de opdracht om een permanente linie rondom de stad te ontwerpen die met gebruik van inundaties en aarden werken Amsterdam moest verdedigen. Deze werken stonden bekend als de Posten van Krayenhoff en bij Penningsveer kwam in 1813 Post 2 gereed, welke later werd opgenomen in de Stelling van Amsterdam.

Met de droogmaking van de Haarlemmermeer werden de Posten van Krayenhoff rondom Amsterdam kwetsbaarder voor een aanval vanuit het zuidwesten. Om de stad in dit deel te verdedigen werden tussen 1843 en 1846 vier torenforten gebouwd langs de ringvaart. Dit waren het Fort aan de Liede, Fort aan het Schiphol, Fort aan de Nieuwe Meer en het Fort bij Heemstede. De laatste twee zijn overigens niet afgebouwd. Het Fort aan de Liede en Fort bij Schiphol werden deels in de ringvaart gelegd en de vaart liep eromheen. Omstreeks 1885 werd de brisantgranaat geïntroduceerd en waren de forten van gemetseld baksteen direct militair verouderd.

Het Fort aan de Liede ligt aan de Liede en de Ringvaart van de Haarlemmermeerpolder direct ten zuiden van de spoorlijn Amsterdam – Haarlem. Het fort maakt onderdeel uit van de Stelling van Amsterdam.

Het Fort aan de Liede was ter verdediging van het acces gevormd door de spoorweg, trekvaart en weg tussen Amsterdam en Haarlem. Er lag verder nog een verbindingsweg met Fort bij Schiphol, de huidige Spaarnwouderweg-Schipholweg. In de plannen was voorzien dat deze weg ook als inundatiekade zou fungeren, maar dit is nooit gerealiseerd.

Bij het maken van de plannen voor de Stelling van Amsterdam wilde men aanvankelijk een nieuw standaardfort plaatsen op deze locatie. Hiervan werd uiteindelijk afgezien vanwege de directe aanwezigheid van het Fort bij de Liebrug en Fort bij Vijfhuizen. Tussen dit fort en het iets noordelijker gelegen Fort bij de Liebrug ligt een restant van een liniewal met nevenbatterij en andere gebouwen.Het grillige verloop van het riviertje, de beperkte inundatiemogelijkheden rondom Haarlem en het aantal accessen maakte het noodzakelijk om de forten dicht bij elkaar te plaatsen.Het oude torenfort werd wel gesloopt en een aarden verdedigingswal aangelegd. Tijdens de Eerste Wereldoorlog zijn nog enkele betonnenkazematten op het fortterrein gebouwd.

Het Fort bij Penningsveer is een fort van de Stelling van Amsterdam. Het is gelegen aan de rivier de Liede bij de buurtschap Penningsveer, ten oosten van Haarlem.

In 1886 werd begonnen op deze plaats met het opwerken van een aardwerk. Het zand werd daarna lange tijd met rust gelaten zodat het kon inklinken. Negen jaar later werd het zand vergraven tot een verdedigbaar aardwerk. De bomvrije gebouwen van Fort bij Penningsveer werden in 1901 opgeleverd en het fort maakte deel uit van de Positie bij de Liede. Deze Positie lag aan de oostkant van Haarlem bij de Liede en bestond uit dit fort, Fort bij de Liebrug en Fort aan de Liede, een liniewal, batterijen en inundatiesluizen. Het fort kreeg de functie om het acces van de de Oude Haarlemmerweg af te sluiten en de belangrijke inundatiesluizen voor de Veer- en Waarderpolder, aan de overkant van de Liede, te verdedigen. Het fort had een bezetting van 169 man volgens een opgave uit 1913.

Het is gebouwd als model A fort en van binnen relatief luxe uitgevoerd. Het kreeg vloertegels en er zijn veel houten tussenwanden en panelen in de vertrekken. Verder heeft het tralies voor de ramen omdat het fort na de Tweede Wereldoorlog werd gebruikt als bewaringskamp. Van 11 november 1946 tot 29 februari 1948 zaten zo’n 225 personen in hechtenis op “Kamp Fort Penningsveer”. Beide hefkoepelgebouwen zijn tijdens de oorlog opgeblazen om de hefkoepels te verwijderen. Het staal van de koepels was nodig voor de Duitse oorlogsindustrie.

Het Fort bij de Liebrug ligt aan de Binnen-Liede bij Haarlemmerliede, direct ten noorden van de spoorlijn Amsterdam – Haarlem. Het fort maakt onderdeel uit van de Stelling van Amsterdam.

Het is een model A fort. De genieloods is nog aanwezig maar de fortwachterswoning is gesloopt. Fort bij de Liebrug was ter verdediging van het acces gevormd door de spoorweg, de trekvaart en de straatweg tussen Amsterdam en Haarlem. Aangezien de belangrijkste verdedigingstaken werden uitgevoerd door het Fort bij Penningsveer en Fort aan de Liede, werd hier een kleiner verdedigingswerk gebouwd. Het telde een bezetting van zo'n 175 man, terwijl voor de andere en dus grotere forten 300 man normaal was.

Tussen dit fort en het iets zuidelijker gelegen Fort aan de Liede ligt een restant van een liniewal met nevenbatterij en andere gebouwen. Het grillige verloop van het riviertje, de beperkte inundatiemogelijkheden rondom Haarlem en het aantal accessen maakte het noodzakelijk om de forten dicht bij elkaar te plaatsen.

[bronnen: